Yıllar önce gazete ve kitapların dizgisi nasıl yapılıyordu?

Basım sektörü günümüzde altın çağını yaşıyor. Her şey elektronik. Bilgisayarların kumanda ettiği sistem ile işliyor. Gazeteler, dergiler, kitaplar, afişler, broşürler vs.. aklınıza ne gelirse hepsi son sistem teknolojik araç ve gereçlerle üretiliyor. Dizgiler de öyle..

Peki; 20-25 yıl öncesine kadar gazeteler, dergiler ve kitapların dizgi işlemleri nasıl yapılıyordu?

Gazete, dergi ve kitapların dizgileri kurşun dizgi tekniği ile yapılıyordu. Interteyp denilen yarı otomatik dizgi makinaları kullanılıyordu.

Gazetecilik mesleğine 1970’li yıllarda başlayan Sürekli Sarı Basın Kartı sahibi, Zonguldak Gazeteciler Cemiyeti Onur Kurulu üyesi duayen gazeteci Ali Ceylan bu dizgi makinaları hakkında muhabirimize şunları anlattı;

“Bunlar Interteyp (ENTERTİP) kurşun dizgi makinası. Bu makinalar İtalyan malıdır. İki farklı marka olarak o dönemlerde gazetecilik/yayıncılık sektörüne hizmet vermiştir. Biri; Interteyp diğeri Linoteyp'tir. Her ki markanın da kendi aralarında farklı modelleri vardır. En kıymetlisi Interteyp'dir.

Bu dizgi makinalarının tek mağazalı olanları eski modellerdir. İk mağazalı, üç mağazalı olanları da vardır. Mağaza dediğim; üst kısımdan aşağıya doğru gri olan bölümdür. Bu mağazanın içinde prinçten yapılmış matris dediğimiz yazı kalıpları yer almaktadır. Klavye bölümünde bu yazılar yazılır yukarırdan aşağıya doğru matrisler "şıkır  şıkır" ses çıkartarak dökülür. Aağıda satırlar oluşunca bu makinayı kullanan "operatör" klavyenin hemen yanındaki baskı koluna basar o satırlar kurşun potasından gelen sıcak kurşun ile buluşur ve bir satır yazı dökülmüş olur.. Her satır için bu işlem böyle devam eder gider..Satırların uzunluğu veya kısalığını da "kal" dediğimiz bir parça belirler.. Bu "kal" ler, tek sütun, 2 sütün, 3 sütün gibi ölçülerde olur.

Oldukça zor bir iştir. Bazen matrisler mağazadan düşmez... Bazen makina kurşuna baskı aşamasında kusma yapar.. Matbaalarda en yüksek ücretleri de bu dizgi makinalarını kullananlar alırdı. Operatör dediğimiz bu ustalar genellikle İstanbul veya Ankara'da gelirlerdi. Bu makinadan bizde 1984 yılında 2 adet vardı. Kdz.Ereğli'de dizgi operatörü BİROL AKTÜRK hayatta olup aktif olarak sekrörün içindedir.

Bir şey daha ilave etmek isterim; bu makinanın %90'lık kısmı dökümdür. Sol tarafta görülen küçük GRİ KUTU kurşun potasının sıcaklığını ayarlayan termostattır. Elektrikler kesildiğinde kurşun potasının hazır ollması için 2-3 saat gibi bir zamana ihtiyaç vardır. Kısaca, benim hatıladıklarım bunlar.. Daha da ilave edebileceğim çok şeyler var.. Ama, bu bilgilerin de yeterli olduğunu düşünüyorum...”